Liefde voor techniek helpt melkveehouder bij innovatie

Een koe komt de melkrobot in, iets verderop verlaat een koe deze. 'Dit is de GEA MIOne robot, die met één arm drie boxen kan bedienen. Toen ik deze in 2014 kocht, had ik nog de ambitie om te groeien. Nu lijkt het erop dat ik geen opvolger heb die met koeien verder wil', zegt Bosman.

De Overijsselse melkveehouder is tevreden over dit systeem. 'Hij werkt goed. Daarbij is het systeem gemakkelijk. Ik doe bijvoorbeeld een onderhoudsbeurt zelf en bij storingen kom ik er vaak zelf uit, soms met behulp van videobellen met de servicedesk.'

Zelf ontworpen bandsysteem

Bosman is liefhebber van techniek: 'Als jongere was ik al actief met het compleet demonteren en opnieuw in elkaar zetten van brommers.' Die liefde voor techniek komt ook naar voren bij het zelf ontworpen bandsysteem voor het voeren van de koeien.

Een band van 1,5 meter breed rolt het voer voor de koeien. Na verloop van tijd rolt de band terug en gooit het restvoer apart. Doordat de ondernemer het voer in lagen verdeeld, wordt het voer door rotoren mooi verdeeld. Eventueel kunnen ook hele blokken gras of mais worden geplaatst. Verder kunnen bijproducten worden toegevoegd.

'Het voordeel is dat je op gezette tijden kunt voeren, zonder dat ik erbij hoef te zijn. Ook kan ik zelf plannen wanneer ik de voerbunker vul. Met dit systeem ging de melkproductie met 1.000 kilo per koe per jaar omhoog', zegt de melkveehouder.

Deze band, die vorig jaar 2023 is geplaatst, heeft de voerhekken vervangen en is behoorlijk smaller dan de voergang. De koeien hebben meer ruimte, doordat ze zelf op de voergang staan. Ook hebben ze meer rust, omdat ze niet worden gehinderd door de mestschuif. De voergang schoonhouden is wel een uitdaging, vindt Bosman. 'Deze is net iets te breed. Het zou beter werken wanneer de koeien er alleen met hun voorpoten op stonden en de mest gewoon op de geschoven vloer bleef.'

Rubberen mat

Op die rubberen vloer ligt een onderdeel voor een andere noviteit. De ondernemer heeft een rubberen mat op het rooster, waarin de urine door gaatjes naar beneden loopt. Een mestschuif veegt de mest van die vloer af. In de boxen ligt stroachtig materiaal, dat wanneer het op de vloer hierachter belandt, ook met de schuif wordt afgevoerd.

De mat heeft een reliëf. 'Met structuur in de mat zakt de urine gemakkelijker door de poriën naar de onderliggende kelder, ook is het goed voor de beloopbaarheid. Aan de andere kant is het lastig schuiven', vindt de melkveehouder.

Een mestschuif brengt de dikke mest zonder urine naar achteren in de stal. 'Het mooiste zou zijn wanneer we een mestverzamelrobot vinden, die met veel organische stof kan omgaan. Een robot op vacuüm wordt lastig. Een ander merk maakt de vloer niet schoon genoeg', zegt Bosman.

De ondernemer wil druppelleidingen boven in de stal leggen, die de vloer bevochtigen. 'Die leidingen worden niet op tijd geactiveerd, maar op liters. Dan kan ik precies zien wanneer en hoeveel water wordt gegeven. Dat kan maatwerk zijn.'

Bacteriën toevoegen

'Dan kan ik eventueel ook bacteriën toevoegen, die de ammoniak binden als organisch gebonden stikstof', vervolgt Bosman. 'Die kan dan niet meer weg.' Met binden van stikstof wordt er niet alleen efficiënter mee omgegaan, ook wordt de emissie beperkt.

'We moeten niet meer kijken naar emissie, maar naar efficiëntie. Dan pak je de emissie wel mee. Als de efficiëntie omhooggaat, dan hoeft er minder stikstof je systeem in. We hebben nu veel stikstof in onze kringloop', vindt de ondernemer.

Kennis

De melkveehouder neemt ook deel aan het project 'Resilience for Dairy' en het Netwerk Praktijkbedrijven. 'Ik haal energie uit het bedenken en uittekenen hoe dingen beter en efficiënter kunnen. Het begint met kennis. Hoe werken de kringlopen? Hoe kun je zorgen dat je beter op je eiwitnorm gaat zitten'? Daar moet je mee oefenen', benadrukt hij.

'Kijk, als je een artikel leest over de uitkomst van een bepaald onderzoek of je bent onderdeel van dat onderzoek en de vraagstelling die eraan vooraf is gegaan, dan kijk je heel anders naar de uitkomst van zo'n onderzoek', ervaart Bosman.

Daarbij wil de ondernemer ook lessen leren uit de natuurinclusieve landbouw. 'Denk bijvoorbeeld aan een stikstofbindend gewas als klaver of kruidenrijk grasland en wintergewassen. Er wordt nu 2 miljard euro geïnvesteerd in een opslagproject in Rotterdam om kooldioxide de grond in te blazen. Terwijl wij als landbouwers niets anders doen. Bij ons wordt kooldioxide het omgezet in zuurstof. Wanneer we dat efficiënter en beter doen dan in Rotterdam, dan moet die 2 miljard euro naar de boeren toe', redeneert hij.

Ruimte voor pilots

'Volgens mij ligt er een gigantische kans voor de landbouw' vervolgt Bosman. Niet alleen dat de bodem beter gaat werken, maar ook dat je maatschappelijke problemen oplost.' Wel vindt hij dat oude technieken en regels moeten worden losgelaten en er ruimte moet komen voor pilots.

Als voorbeeld noemt de ondernemer bemesting. 'Daarvoor wordt gerekend met een seizoen van maart tot september. Dat is raar, een kalenderjaar zegt niets over een bodemproces. In de natuur vallen de bladeren in het najaar van de bomen, die moeten zijn verteerd wanneer een nieuw groeiseizoen begint. Wellicht is het handig om in het najaar wat meer vastachtige mest toe te dienen. Dan heeft dit tot het voorjaar om te verteren. Het bevordert ook het bodemleven.'

Wormen

Bodemleven is nodig voor een effectieve groei, stelt Bosman. 'Er zijn bijvoorbeeld verschillende wormen. Eén soort, de pendelaar, vreet boven de grond en trekt organische stof de grond in. Wanneer wij de mest alleen maar in de grond in brengen, dan heeft een pendelaar hier niets aan. Dan vinden we het gek dat de pendelaars er weinig meer zijn.'

'Ook is het belangrijk dat we een schimmelrijke omzetting in de bodem kunnen krijgen. Schimmels leven in symbiose met de wortel. Hierdoor krijg je een groter worteloppervlakte in die bodem, waardoor je een betere structuur krijgt en minder uitspoeling. Dat is ook weer goed voor de efficiëntie', legt de ondernemer uit.

Zelfbedacht systeem

Efficiëntie zit ook in het systeem waarmee Bosmans bedrijf dit jaar de Dutch Dairy Challenge won. Daarbij wordt de lucht in de mestput met urine onder de rubbervloer afgezogen. Vervolgens brengt hij dat via een ingenieus en zelfbedacht systeem in drainageleidingen in de bodem.

De melkveehouder heeft al drie jaar patent op dit systeem. Bij de ontwikkeling daarvan maakte hij als proef gebruik van een bladblazer. Nu blaast een professionele pomp de lucht in de drainage leidingen.

Vorig jaar was Bosman met dit idee ook deelnemer aan de Dutch Dairy Challenge, maar viel hij uit in de voorronde. Sindsdien is de rubber vloer op de roosters aangebracht, waardoor de ammoniak niet meer via de roosters kan ontsnappen. Hij had niet verwacht dat hij nu zou winnen. 'Dit systeem is nog volop in ontwikkeling. Er waren andere ideeën al een stuk verder uitgewerkt of breder toepasbaar.'

Anders dan anders

De jury roemde het idee omdat dit het meest out of the box is. Het is anders dan andere ideeën. Het doel van het systeem is dat de lucht boven de urine door de bodem wordt gezuiverd en de voedingsstoffen door planten worden opgenomen. Dit is weer goed voor het bodemleven.

De eerste ervaringen zijn positief. 'In de droge zomer van 2020 zagen we duidelijk verschil bij de drains die waren belucht. Hierboven was het gras echt een stuk groener. In enkele andere drainagebuizen wordt geen lucht gepompt en daar zagen we dit effect niet', zegt Bosman.

Het nog niet helemaal duidelijk wat er precies in de grond gebeurt. 'Elke bodem heeft wel bacteriën die methaan omzetten in kooldioxide en water. Het is de vraag wat die stammen doen wanneer je extra methaan in de bodem brengt', benadrukt de melkveehouder. Onderzoekers van Wageningen University & Research hebben metingen verricht. 'In de ingaande lucht wordt duidelijk methaan gemeten, boven de drains niet.'

Om het systeem verder uit te werken, wordt samen met Paul Galama, onderzoeker Innovaties Melkveehouderij, gewerkt aan een projectvoorstel, ook richting het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. 'We willen dus weggaan van emissie en meer kijken naar efficiëntie. Dat is volgens mij de enige manier om op langere termijn houdbare veehouderij te zijn en een gidsland te blijven voor de hele wereld', besluit de melkveehouder.